हरेक झरिमा दलित समुदाय किन बिलिन हुदैछ माटो मुनि? कर्ण बि.क.

करिब करिब 15 अरब बर्ष पहिल्यै ब्रहमाण्ड्को स्वनिर्माण भएको अनुमान बैज्ञानिकहरुले  गरेका छन । 4 अरब 60 करोड बर्ष अगाडि पृथ्वि सहित सौर्य मण्डलको स्वनिर्माण भएको थियो। 3 अरब 80 करोड 40 लाख बर्ष अगाडि एक कोषिय जिव पानिबाट उत्पन्न भएर बहु कोषिय हुदै माछा ,कछुवा ,सिंह जस्तो आकार हुदै डर लाग्ने खालको मानब पहिले अफ्रिका र दक्षिण पुर्व एसियाका बिभिन्न क्षेत्रमा देखा परेको थियो। भने हाम्रै देश नेपालमा बुटवलको चिडिया खोलाको बनमा 1 करोड 20 लाख पहिल्यै रामापिथेकस जातको मानब देखा परेको थियो । अफ्रिकाको जंगलमा आज भन्दा करिब एक लाख बर्ष अगाडि अन्य जनावर जस्तै बांच्नकालागि संघर्ष गरेको मानब प्रजाति बिकासको क्रममा आज सिंगो पृथ्विमा कसरि मालिक बन्न सफल भयो? आजको आधुनिक प्रज्ञा मानबको बिकास भएको करिब करिब 40 हजार बर्ष पुगेको छ । मानब बिकास सिंधुघाटि,मिश्रको सभ्यता र मोहनजोदाडोको सभ्यता हुदै आएको इतिहास साक्षि छ । आज भन्दा करिब 300 बर्ष पुर्वबाट मानबजातिको बिकासक्रम तिब्ररुपमा भएको अनुमान गर्न सकिन्छ ।   

          तर संसारमा बिगतका दिनहरु निकै कष्ट्पुर्ण थिय। मानव जातिले ढुंगे युगदेखि कृषि युग हुँदै औद्योगिक क्रान्तिको चरम बिकाससम्म आइपुग्दा धेरै उपलब्धी र प्रगतिहरु प्राप्त गर्‍यो, तर त्यो उन्नतिको गति बीसौं शताब्दीको मध्यसम्म आइपुग्दापनि तीन प्रमुख चुनौतीहरु भोकमरी, रोग र युद्धको कारण सुस्त भइरह्यो ।

     हामिले भोकमरी भन्नासाथ हामी अफ्रिकाका गरिब देशहरु लाइ  सम्झन्छौ तर संसारको सुंदर शहर पेरिसका गल्लीहरुमा करिब ३०० बर्ष अघिसम्म मानिसहरुपनि एकछाक भोजन गर्न नपाएर भोकले मरेका मान्छेहरुको लासको थुप्रो लाग्थ्यो । तथ्यांक अनुसार, सन् १६९२ देखि ९४ सम्म २८ लाख मानिस फ्रान्समा खान नपाएर मरेका थिए ।चिन अहिले संसारको महा शक्ति बंदै छ त्यतिखेर त्यहा शासका तथा जनता सबैलाइ दुख दियो माओको पालमापनि 10औ लाख मानिस खाना नपाएर भोकैले मरेका थिय।

       त्यसै गरि 14औ सताब्दिमा ब्ल्याक डेथ  भनिने महामारी रोगका कारणले यूरोप र एशियामा मात्रै ७ देखि २० करोड मानिसको ज्यान लियो ।एक सय बर्ष अघिमात्रै स्पानिस फ्लु भन्ने महामारी रोगका कारणले संसारभर 2 देखि 5करोड मान्छेले मृत्यु बरण गरे, ति मध्ये डेढ करोड मानिस त हाम्रो छिमेकी मुलुक भारतका थिए ।हालअहिले फेरि यो कोरोनाले बिश्वभरि ताण्डव मच्चाएको छ।  करिब सवाकरोड मानिसहरु यो रोगले ग्रस्त छन। करिब करिब 6 लाख मानिस यसरोगका सिकार भएका छन। निर्ममता पुर्वक निर्दोष मानिसहरुको ज्यान लिएको छ।  मानिसले भोक, रोग र युद्धबाट छुटकारा पाउन विभिन्न देवता-दानव, सुर-असुरजस्ता दैवीशक्तिहरु निर्माण गरेर तिनिहरु सामु याचना र प्रार्थना गर्‍यो । आफ्नै सगोत्रीको बलिसम्म चढाएर भाकल गर्‍यो तर ती हारगुहारहरु व्यर्थ भए । अन्त्यमा आफैंले उत्पादन गरेको ज्ञान, शीप, अनुभव र निरन्तर वैज्ञानिक अनुसन्धानको परिणामले विस्तारै मानवजातिले तिनै कुरामाथि विजय प्राप्त गर्न सफल भयो ।

         म अब नेपाल तिर फर्कन लागे , बिश्व आज बिकासको चरमयुगमा प्रबेश गरेको छ  । हाम्रो देश नेपालमा जनसंख्याको करिब करिब 25% ओगटेको दलित समुदाय 60 लाखको वरिपरि छ ।  मैले माथि भने जस्तै देव देवता आदिको पुजा गर्नेक्रममा धर्मको बिकास भएको हो । त्यहि क्रममा आज भंदा 12000 बर्ष अगाडि रचना गरिएको मनु-स्मृतिको रचना भयसंगै उनिहरुको भनाइमा शुद्र भनिएको समुदायलाइ जातिय बिभेद त गरियोनै हरेक कुराबाट बंचित गराइयो । अचम्म लाग्दो त के छ भने नवौ सताब्दिमा भारतमा मुगलहरुको आक्रमण भए पछि पस्चिमबाट पसेका खश आर्यहरुले आफुसंगै लिएर आएका आफ्नै सहगोत्रि भाइहरुलाइ पहाडमा या तराइमा अचाक्लि छुवाछुत गरेका छन।  यहा सम्मकि सम्पत्ति कमाउने हक,कृषि उपजबाट उत्पादित सामान समेत राख्नदिएन। आफ्नो घर जग्गा बनाउन समेत दिइएन । निजि रोजेको ठाउमा आफु बस्न समेत दिइएन।आज सिमित दलित समुदाय आफ्नैबल बुताले मेहेनत गरेर केहि सम्पत्ति आर्जन गरेका छन। यो नगण्य संख्या हो।

      तर देशको अधिकांस दलित समुदायको जनसंख्या अनेक किसिमको रोग ,भोक गरिबिको कारणले पिडित छ । तराइमा अधिकांस दलित समुदायको आफ्नो जग्गा जमिन छैन। आफ्नो घर पनि छैन। सामंतको घरमा आस्रित छन । हिजो मात्र सप्तरिमा एक जना मुसहर समुदायको साथिलाइ मोहियानि हकको अधिकार पायो भंदै अपरहरण गरेर मारिएको छ। लाखौ तराइका दलित समुदाय डुबानमा परेर अकालमा ज्यान गुमाएका छन। बस्ने ठाउ छैन खाने गासपनि छैन । यसको प्रमुख कारण हिजो जग्गा जमिन सबै ति गैर दलितले ओगटेकै करण हो। सम्पत्तिकोहक नदिएकै कारणले हो । एकछत्र राज मानौकि यो संसार उनिहरुकै भोगचलनका लागि उत्पत्ति भएको हो। पहाडमा पहिरोले  बर्सेनि सयौ दलित समुदायको धन र जन को क्षति हुने गरेको छ ।अबोध बालबालिका भोलिको मोठो सपना देख्दै सुतेका हुंछन तर सदाका लागि पहिरोले उनका मिठा सपना पुरेको छ।  हरेक बर्षायाममा यिनै निसमपत्तिवालालाइ काल बनेको छ बर्षायाम। हाम्रै दलित समुदाय मारिंछन प्रकृतिलेपनि निर्ममतापुर्वक सताएको छ। डुबानले बगाएकोछ भने  र पहिरोले बगाएर अकालमा ज्यान लिन्छ।यसैलेहाम्रो सबै खालेबिभेद र जातिय छुवाछुतको अंत्य आसन,शाशन,रासन,कपास,शिक्षा,स्वास्थ्य,आर्थिक उन्नति र रोजगारिकालागि एकजुट भै लडौ।

      हरेकझरिमा किन दलित समुदाय बग्नु पर्ने? किन पुरिनु पर्ने माटोमा ?जबाफ देउ सरकार ।

                                                           कर्ण बि.क.

                                                      

दलितको अवस्था कस्तो छ?छाति पिटि चिच्याउनु जस्तो छ :कर्ण बि.क.

हाम्रो देश नेपाल करिब करिब 3 करोड नेपालिजनताको साझा फुलवारि हो . यो साझा फुलवारिमा करिब 25% मानिसहरुपनि छन . जुन समुदाय हजारौ बर्षदेखि सम्पुर्ण अधिकारबाट बंचित गराइएको छ  . त्यहि बंचितिकरणमा पारिएको बर्ग समुदायलाइ आज कथित “दलित” समुदाय भन्ने गरिएको छ . यो उपनाम जात नभएर बिशेषण  हो,यो जातिय छुवाछुतमा परिएकै कारणले गर्दा दलित भनिएको हो .आज देशमा बिभिन्न परिवर्तन भए तर यो हाम्रो समुदायको अवस्था केहिपनि परिवर्तन भएको छैन .अवस्था झन झन नाजुक बन्दै गएको छ  . त्यसको मुख्य कारण हो सामाजिक,आर्थिक,राजनैतिक,शैक्षिक र सांस्कृतिक शोषण नै हो  . सामाजिकरुपमा नेपालमा जङ्ग बहादुर कुंवरको बेलायत भ्रमण पछि बि.स. 1910 को मुलुकि ऐन मनुस्मृतिकै आधारमा कानुन बनाइ जबर्दस्त लागु गरियो . त्यसमा सामाजिक रुपमा मानब हौ भन्ने कुनैपनि कुरा बांकि छैन . कानुनमै उल्लेख गरि  बहिष्करण गरियो .सदियौ देखिजातको नाममा छुवाछुत गरियो .  एक समुदाय भन्दा अर्को समुदाय सानो बनाएर ब्यबस्थित रुपमा बिभेद र छुवाछुत गरियो .  उनिहरुको आत्म सम्मानमा चोट पुर्याइयो .हिनताबोध गराइयो . पाप र धर्मको डर देखाइ मन मस्तिष्कमा नराम्रो छाप पारियो . ब्रहमणलाइ छोयो भने पाप लाग्छ भन्ने जस्ता भ्रम दलित समुदायको दिमाग भित्र घुसाइयो . मेहेनतकस हाम्रो समुदायले सबै पतायो,   समाजमा हिड्दा म सानो जातको हु भन्नेखालको बिचार संचार गर्न लगाइयो . अन्य जात बिशेष हामि भन्दा उच्च जात हुन भन्ने खालको बिचार गाढा रुपमा बसाल्न लगाइयो .त्यसको अवसेषआज पनि छ . जुन एउटा हाम्रा निम्ति खराब संस्कृतिको रुपमा छ .   

    आर्थिक रुपमा सम्पत्तिको कुरा आउछ . हाम्रो दलित समुदायलाइ हिजो काम गराए बापत नगद दिने चलन थिएन . जस्तै लुगा सिलाउने,जुत्ता बनाउने,सुनका गहना बनाउने,फलामका हात हतियार बनाउने,मुर्ति कुद्ने, जांतो बनाउने,लुगा धुने,हलो जोत्ने लगायतका कृषि कार्य गर्ने जस्ता आदि काम गर्दथे . त्यस बापत उनिहरुलाइ बर्षमा एक चोटि र प्रत्यक चाड पर्वमा अन्न,मासु,रोटि अर्थात खाद्द्यन्न लुगा कपडा आदि बालिको रुपमा माग्न बोलाउथे . र 10 हात पर राखि दिन्थे . त्यहि लगेर हाम्रा पुर्खाले आफ्नो छाक टार्थे . जग्गा जमिन त हिजो किन्न दिदैन थे आफु गैर दलित समुदायले गुठि र बिर्ताकै रुपमा ओगट्थे . आर्थिक रुपमा कुनै नाफा मुलक कार्य गर्न दिदैन थे . सम्पत्ति किन्न सक्दैन थे . किनभने उनिहरुसंग नगद हुदैन थियो . नगद   जम्मा गर्न पनि सक्दैन थे . मलाइ लाग्छ भारततिर अलिकति रोजगारिमा जान थाले पछि मात्र नगद जम्मागर्न थालेपछि जग्गा जमिन खोलाको तिरमा बस्ति नभएको ठाउमा किन्न थाले . गाउको बिच भागमा जग्गा दिदैन थे  . गोरखा भर्ति र भारतिय रोजगारमा जानथाले पछि पैसा जोर जाम गर्न थालेपछि अलिकति आर्थिक अवस्था सुध्रन थालेको हो . देश भित्र रोजगारिको कुनै सम्भावना नै थियन . यसरि आर्थिक शोषण गरियो .

   राजनैतिक रुपमा त र पनि उच्चारण गर्नसक्दैन थे . कुरा अलिकति गर्न लाग्योभने  ठुलो भएको हामि उपल्ला जातका अगाडि कुरा गर्ने भएको जान्ने भएको भंदै हेला गर्दा थे . कटवाल   सम्मको पद दिएको मैले सम्झन्छु . कटवालको काम मुद्दा परेको ब्याक्तिलाइ छोप्न जाने,मुखिया सुब्बाले जहा पाठाउछ त्यहि जाने मात्र काम थियो . त्यसबापतपनि केहि बालि खलो दिने चलन थियो अहिले पनि कहि कतै भेटिन्छ . अरु पद त आकाशको फल आंखा तरि मर जस्तो थियो सम्भावनाका त कुरै नगरौ सोच्नपनि सकिदैन थियो यसरि राजनैतिक शोषण गरियो .

   शैक्षिक रुपमापनि चरम शोषण गरियो . ब्राहमणहरुले भारतको बनारसमा गइ अद्द्ययन गर्दथे . गुरुकुल शिक्षा पद्दति अनुसार शिक्षा हासिल गर्दथे . हाम्रो दलित समुदाय त्यहा गएर पढ्ने अवस्था थिएन . गएपनि जातिय छुवाछुत र बिभेद नेपालिले नै गर्दथे . जब राणा प्रधानमंत्रि देवसमसेरको पालामा नेपालमा बिद्द्यालयहरु खुल्न थाले तरपनि दलित समुदायले शिक्षा आर्जन गर्न सक्दैन थियो . जातिय बिभेद चरम अवस्थामा थियो . संस्कृता भाषामा पढाइ हुन्थियो . संस्कृतका श्लोक दलित समुदायले सुन्न हुन्न भन्ने चलन थियो . मलाइ लाग्छ आज भंदा 50 बर्ष अगाडि मात्र हाम्रा पुर्खाले भुइमा बसेर शिक्षा लिन थालेका हुन . त्योअवस्था हामिले अनुभुति गरौ त कति कहालि लाग्दो थियो होला  . भुइमा बसेर पढ्नुपर्ने,गृहकार्य देखाउदा 10 हात पर बाट कसैलाइ नछोइकन देखाउनुपर्ने छोयमा अपशब्दका बर्शा हुने सबै सहनु पर्ने . पिटाइ,कुटाइ,गालि गलोज गुरुको गालि सहनु पर्ने यो अवस्था थियो . म अहिलेपनि सम्झंछु बिद्द्यालयका पिउनले माथिबाट पानि दिएर हत्केलाले पानि खाएको,यो अवस्थामा कस्तो खालको पढाइ हुने? मानसिका रुपमा हेला होचो भए पछि के सिक्ने? यसरि भएको थियो शैक्षिक शोषण हामि माथि .

   अब कुरा गरौ सांस्कृतिक शोशण को, जबकि हिंदु धर्म मान्ने दलित समुदाय मंदिर भित्र प्रबेश गर्न पाउदैनथे  . तर हिंदु थिय आफ्नै हिंदु भाइलाइ छुवाछुत गर्दथे . कुनैपनि धर्ममा यस्तो खालको छुवाछुत र बिभेद छैन . तर हाम्रो देशमा बुद्द धर्म मानेता पनि बिभेद छ, त्यो पनि हिंदु धर्मकै नक्कल हो . कुनैपनि बर्षौ देखिको संस्कृति आफुलाइ माया लाग्छ . त्यसैमा मानिस रमाएको हुन्छ,दिनरात र आफ्नो उमेर बिताएको हुन्छ . उसलाइ थाहा छ कि मलाइ छुवाछुत भएको त छ तर आफ्नो पुर्खा रमाएको संस्कृति छोड्न सक्दैन . अब त्यहि बसेर नै अगाडि बढ्नु पर्छ भन्ने मेरो मान्यतापनि हो .

      बि.स. 2046 साल यता हामिले निकै परिवर्तन हुन्छ भन्ने सोचेकै हो तर झुटो साबित भयो . हामिलाइ ठ्गिएको रहेछ भन्ने भयो . 2052 साल देखि जनयुद्द भयो हामिलाइ ललिपप देखाइयो . आमुल परिवर्तन हुंछ भनियो दलित समुदाय कथित जनयुद्दमा होमियो प्रथम शहिद दिल बहादुर रम्तेल पनि भए तर त्यो त झन हामिमात्र नभै नेपालि समुदायनै  गुमराहमा प-यो .त्यस्तै 2062/63 सालमा ठुलो जनआंदोलन भयो . सेतु बि.क. प्रथम शहिद भए हुनपनि देशमा 240 बर्ष लामो सामंतिको नाइके राजतंत्र समाप्त भयो . ब्यबस्था फेरियो तर प्रबृत्ति फेरियन हिजो नेपालि जनतको पक्षमा वकालत गर्ने राजनैतिक पार्टिले सर्वहारबर्गको मसिहा र राजनैतिक प्रतिनिधि नै मै हु भन्ने नेकपाको झंडै झंडै 2/3 बहुमतको सरकार बनेको छ .  तर बिडम्बना दलित समुदाय मारिएका छन . कुटिएका छन छुवाछुत र बिभेदले सिमा नाघेको छ . यो अवस्था हेर्दा त झंडै झंडै हिजोको पंचायति कालरात्रि भंदा फरक छैन . कहि बोक्सिको नाममा पिटिएका छन . कहि अंतर्जातिय बिबहाका कारणले सेते दमाइ, अजित मिजार,नवराज बि.क.जस्ता होनाहार युवा मारिएका छन . कुवामा पानि छोएकै कारणले गर्दा कालिकोटकि मना सार्कि मारिएकि छन .

      त्यति मात्र होइन कामि जातिकासाथि बाटोमा हिड्दा गैर दलित समुदायका मानिस भंदा अगाडि हिडे भनेर साइत बिग्रयो भनेर ढुंगाले हाँनेर घाइते बनाएको  अस्ति भख्खर हो . सम्भु सदालाइ पुलिस हिरासतमा मारेर झुंड्याइयो  . यि त सबै प्रतिनिधि घटना मात्र हुन . राज्य दम्भकासाथ न्यायलाइ मारि रहेको छ . दोषिलाइ बचाउन उद्दत छ . दलित समुदायका बिपक्षमा बोल्दै गएको छ . हामि संगठित भै आंदोलनमा गएनौ भने यो अत्याचार अझ बढ्ने छ . हाम्रो समुदायकापनि दलालहरु छन .  उनिहरु पनि मिलेका छन . राजनैतिक बालि झोलामा थाप्न उद्दत छन   . यस्तै हो भने हामि जति चिच्याएपनि रोयपनि आंसुका बलिंद्र धारा बगाएपनि  हाम्रो सुनुवाइ हुने छैन . हाम्रो अवस्था यस्तै रहने छ . सहनु र छाति पिटि पिटि रुनु र नुनिलो आंसु बगाउदै जानुको बिकल्प छैन . त्यसकारण हामि एक भै लडौ मुक्ति सम्भव छ हाम्रै पालामा जय दलित एकता .

समाजवाद र जातिय छुवाछुत : कर्ण बि.क.

      नेपालका राजनैतिक पार्टिहरुले “समाजवाद” भन्ने शब्द राम्रैसंग सुगा रटान गरेकै छन . हिजो पंचायति कालकोठरिमापनि समाजवाद ल्याउछौ भनेकै हुन . नारा जनताका सामुन्ने लगाएकै हुन .  2072 सालको सम्बिधानमापनि समाजवाद उन्मुख अर्थब्यबस्था भनेकै हुन . अब प्रश्न उठ्छ कि अब नेपालमा समाजवाद आउला ? के राजनैतिक पार्टिहरु समाजवाद प्रति उत्तरदायि छन . उनिहरुले भनेको समाजवादकस्तो होतनि? यि प्रश्नहरु नेपालि जनमानसमा खेलिरहेका रहेकछन .

    मैले ढुक्कसाथ भन्नु पर्दा यि सबै जनता झुक्काउने खेलमात्र हुन . चिनमा सबै भंदा राम्रो प्राणि ड्र्यागनलाइ मानिन्छ . त्यहा उसको पुजा गरिन्छ . एउटि युवतिले सोचिन कि,सांच्चै ड्रयागन बिपनामा देख्न पाए कस्तो हुने थियो होला?उनले प्रार्थना गरिन हे ड्रागन तिमि मलाइ सास्वत रुप देखाउ ,भन्न थालिन  . युवतिको प्रार्थना देखेर ड्रयागन आयो . युवतिले उसलाइ देख्ने बित्तिकै युवति मुर्छा परि भुइमा ढलिन  .

     नेपालको बर्तमान अवस्था यहि नै हो   . मलाइ लाग्छ   नेपालका नेताहरु अनबिज्ञ छन . उनिहरुले भन्ने गरेको समाजवाद अहिले भएको अर्थ ब्यबस्था नै हो  . संसार एडमस्मिथको नवउदारवादि खुला अर्थनिति अनुसारनै चलेको छ . यो अर्थ ब्यबस्था अनुसार राज्यले उत्पादन,बितरण र सेवा क्षेत्रमा हस्तक्षेप गर्नु हुदैन . यि सबै कार्य निजि क्षेत्रलाइ दिनु पर्छ . बजार स्वतंत्र हुनु पर्छ .   यि सबै पुंजिवादि प्रणालि हो . पुंजिवादि मुलुकहरुमा कुनैपनि अर्थ ब्यबस्था राज्यको अधिनमा छैन . उदारवादि अर्थनितिले मुलत: बिश्वब्यापिकरण,उदारिकरण र निजिकरणलाइ प्रोत्साहनगर्दै अगाडि बढाएको छ . चिनलाइपनि समाजवादि मुलुकको रुपमा लिन सकिदैन . उ अर्थ ब्यस्थामा खुला छ तर राजनितिक रुपमा कठोर छ .

      नेपालपनि सन 1980 देखि उदारिकरण लागु गर्दै आएको मुलुक हो . नेपालको सम्बिधानमापनि समाजबाद उन्मुख अर्थ ब्यबस्था भनिएको छ  . तर त्यो अनुरुप देसको अर्थ ब्यबस्था छैन . यो हामि सबैले अनुभव गरेकै छौ  .  समाजवादले उत्पादनका साधनमा सबैको पहुँच, त्यसबाट हुने लाभको न्यायोचित वितरण तथा त्यसका लागि सरकारको हस्तक्षेपकारी र नियन्त्रणकारी नीतिको वकालत गर्छ ।समाजवादी अर्थनीतिले निजी सम्पत्ति र उत्पादन प्रणाली होइन, सामूहिक सम्पत्ति र उत्पादन प्रणालीमा विश्वास गर्छ । नेपालको संविधानमा उल्लेख र सरकारले समेत दोहोर्‍याइरहेको समाजवादी प्रणाली यही शास्त्रीय अवधारणा जस्तै हो त ?प्रश्न यहा छ .

       होइन पटक्कै होइन,समाजवादमा कुनै मानिस भोको रहदैन . सबै समान हुन्छन . सबैको हैसियत एउटै हुन्छ . कोहि धनि हुदैनन,कोहिगरिव हुदैनन मुलर सदा जस्ता नागरिक भोकै मर्नु पर्दैन . अजित मिजार,अंगिरा पासि,नवराज बि.क.जस्ता नागरिक जातिय बिभेद र छुवाछुतका कारणले अकालमा मर्नु पर्दैन . शिक्षा,स्वास्थ्य, रोजगारि सबै नागरिकका मौलिक हक अधिकार अंतर्गत पर्ने छन .

       तर हाम्रो देश नेपालमा अहिले शासन गर्दै गरेको सर्वहारा श्रमजिविको सबै भन्दा ठुलो मसिहा अर्थात राजनैतिक प्रतिनिधि शक्ति नेकपा(नेकपा)को करिब करिब दुइ तिहाइ बहुमतको सरकार छ . यो सरकार समाजवादको त कुरै नगरौ दलाल पुंजिवादको प्रतिनिधि शक्तिको रुपमा काम गरेको छ . दलालपुंजिवाद भनेको स्थानीय वा स्वदेशी व्यक्ति र व्यापारीहरू आफैले केही उत्पादनशील वा सिर्जनशील कार्य नगरी केवल विदेशका ठूला पुँजीपतिका स्थानीय एजेन्ट भएर काम गर्ने अवस्था । औपनिवेशिक समयमा विदेशी शक्तिलाई काम गर्न सजिलो हुन्थ्यो, स्थानीय दलाललाई हातमा लिएर । त्यस्ता स्थानीय दलाल जो आफै पुँजीवादी नभएर केवल विदेशी पुँजीपतिका दलाल हुन्थे र तिनको बफादारीपनि देशभित्र नभएर बाहिरकासँग हुने नै भयो ।आफैले उद्योग र उत्पादन नगरेपछि देशको कच्चा पदार्थ बाहिर जाने नै भयो । रोजगारीको सिर्जनापनि नहुने भयो । त्यस्तो स्थितिले गर्दा देशभित्रका ती सीमित ब्यक्ति धनी हुने भए । देशले उँभो लाग्न पाउने भएन देशका उद्द्योग धंदा पनि चलेका बंद हुन्छन . देशमा उन्नति प्रगति केहिपनि हुदैन . बेरोजगारिको श्रृजना हुन्छ . अर्थतंत्र डामाडोल हुन्छ  . भुमाफियाहरु चल्खेल गर्न थाल्छन  .

     नेपालको सम्बिधान आपासमै बाझिएको छ  . सम्बिधानको प्रस्तावनामा समाजवादउन्मुख भनेरै लेखिएको छ  . त्यसको धारा 25 मा नेपालको कानुनको अधिनमा रहि सम्पति आर्जन गर्न सकिने,ब्याक्तिगत सम्पत्ति राख्न सकिने भनेको छ  . जबकि समाजवादमा कुनै ब्याक्तिगत सम्पत्ति हुदैन  . अब भन्नुस कसरि समाजवादमा जान सकिन्छ? यो सबै जनतालाइ धोकादिने बाहेक केहिपनि होइन   .

   देसमा रहेका ठुला ठुला कम्पनिहरु कारखानाहरु सबै बंद छन  . त्यसलाइ चलाउने रोजगारिको श्रृजना गर्ने कुनै सुर सार छैन  . युवा जन शक्ति सबै बिदेसिन बाद्य छन  . अर्को अचम्म त बिदेशि लागानिलाइ प्रोत्साहनगरिएको छ  . लागानि सम्मेलन गरिएको छ, बैदेशिक पुंजिपतिलाइ नेपालमा लगानि गर्न आउनुस भनिएको छ  . यो भनेको दलाल पुंजिलाइ संस्थागत गर्नु नै हो   . देशमा रहेका दलालहरु सरकारसंग घांटि जोडेका छन  .  बजेट बनाउदा उनिहरु नै सक्रिय हुन्छन  . देसका प्रमुख ब्याक्तिहरु सबै दलालको फंदामा परिसकेका छन  . जुन अहिले देखिएको छ जुन एन्सेल कर काण्ड,यति होल्डिंग्स जग्गा लिज काण्ड हुन  . भ्रष्ट्चार संसाथागत भैसकेको छ, जुन गोकुल बांसकोटाको 1 खरब घोटलाको सेटिंग अनि भानुभक्त ढकालको औषधि खरिदकांड अरु अरु चुरामणि घोटलाकांड धेरै छन यस्तो अवस्थामा समाजवादको परिकल्पना कार्यान्न्वयन त जहा सुकै जाहोस कल्पनापनि गर्न सकिदैन  .

    समतामुलक समाज समाजवादको अर्को सर्त हो   . जबकि देसको 25% जनसंख्या जातिय छुवाछुत र बिभेदमा परेको छ   . समाजमा ब्याप्त असमनता छ  . यसको अंत्य हुने कुनै नया पोलिसि नै छैन  . अनि दलित समुदाय घरबार बिहिन छ,कोरि खाने जग्गा जमिन पनि छैन   .  धनि अति धनि गरिबअति गरिब बंदै छन  . आर्थिकरुपमा दलित समुदाय पछाडि छ, अनि कसरि आउछ समाजवाद? यो सबै हामिलाइ झुक्क्याउने प्रपंचहो  . यो छुवाछुत बंद नहुदा सम्म यति धेरै जनसंख्या भएको दलित समुदायले यो देस हाम्रोपनि हो भन्न सकिरहेको छैन  . दलित समुदायलाइ अपनत्वको प्रत्याभुति नहुदा सम्म यो समुदाय आंदोलनमा जाने निश्चित छ  . त्यसबाटहुने क्षतिको जिम्मा राज्यले नै लिनु पर्छ  . यो समाजवाद जनतालाइ झुक्काउने र राज गर्ने खेल नै हो  . हामि छुवाछुत अंत्यकालागि जुटौ जातिय समानता हुनेछ जय दलित एकता  .